හැඳින්වීම
තුන්වන විජයබාහු යනු ක්රි.ව. 1232 දී දඹදෙනිය අගනගරය බවට පත් කරගෙන රාජ්යත්වයට පත් වූ ප්රාදේශීය නායකයෙක් සහ බෝධි වංශික කුමරුවෙකි. මාඝගේ ආක්රමණයෙන් පසු රටේ පැවති අස්ථාවරත්වය සමනය කරමින්, මායා රට එක්සත් කොට එහි දේශපාලන ස්ථාවරත්වයක් ඇති කිරීමට ඔහුට හැකි විය. සමකාලීන මූලාශ්රවල තුන්වන විජයබාහු රජතුමාව ‘වන්නි රජු’ හෙවත් ‘වන්නි නිරිඳු’ යනුවෙන් හඳුන්වා ඇත.
රාජ්ය සමය සහ ප්රධාන සිදුවීම්
තුන්වන විජයබාහු රජු ක්රි.ව. 1232 සිට 1236 දක්වා වසර හතරක පමණ කෙටි කාලයක් රාජ්ය පාලනය කළේය. ඔහුගේ රාජ්ය සමය අතිශයින් වැදගත් වන්නේ මාඝගේ ආක්රමණයෙන් පසු බිඳ වැටී තිබූ බෞද්ධ ශාසනය හා රාජ්යත්වයේ ගෞරවය යළි නඟා සිටුවීමට ගත් ප්රයත්නයන් හේතුවෙනි.
පූජාවලිය නම් වූ ග්රන්ථයේ සඳහන් වන පරිදි, මාඝගේ ආක්රමණය නිසා කොත්මලේට ගෙන ගොස් පොළොවෙහි නිදන් කර තිබූ බුදුන් වහන්සේගේ දන්ත ධාතුව හා පාත්රා ධාතුව වැඩමවා ගෙන අවුත් කෑගලු දිස්ත්රික්කයේ බෙලිගල පර්වතය මුදුනේ දළදා මාලිගාවක් ඉඳි කර එහි තැන්පත් කරවීමට තුන්වන විජයබාහු රජු කටයුතු කළේය. දළදා වහන්සේ ලබා ගැනීම සිංහාසනයට ඇති උරුමය තහවුරු කරන්නක් ලෙස එකල සැලකින.
සේවාවන් සහ බෞද්ධ පුනරුදය
රජුගේ කෙටි රාජ්ය කාලය තුළ ශාසනික හා සමාජයීය සේවාවන් ගණනාවක් සිදු විය:
- බෙලිගල දළදා මාලිගය කරවීම: බුදුන් වහන්සේගේ දන්ත ධාතුව හා පාත්රා ධාතුව තැන්පත් කිරීම සඳහා බෙලිගල පර්වතය මුදුනේ දළදා මාලිගාවක් ඉදිකරවන ලදී.
- භික්ෂූන් වහන්සේලා ආපසු ගෙන්වා ගැනීම: රැකවරණය පතා විදේශ ගත වී සිටි භික්ෂූන් වහන්සේලා ආපසු ලංකාවට ගෙන්වා ගැනීමට පියවර ගැනුණි.
- විහාරාරාම ඉදිකිරීම්: දඹදෙනියේ විජයසුන්දරාරාමය නමින් විහාරයක් ඉදිකිරීමට මෙන්ම වත්තල විජයබාහු විහාරය කරවීමට ද රජු දායක විය.
- සංඝ සංශෝධනය: උපසම්පදා මංගල්යය යළි පවත්වා සංඝ සංශෝධනයක් කරවමින් බෞද්ධ භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ පාරිශුද්ධත්වය තහවුරු කළේය.
- පැරණි විහාර ප්රතිසංස්කරණය: කැලණිය රජ මහා විහාරය ප්රතිසංස්කරණය කරවීම වැනි පැරණි විහාරස්ථාන නඟා සිටුවීමට කටයුතු කළේය.
- බෞද්ධ පොත්පත් නැවත ලියවීම: පුරාණ බෞද්ධ පොත්පත් විනාශ වීමෙන් හෝ අතුරුදහන් වීමෙන් වැළැක්වීම සඳහා ඒවා නැවත ලියවා සංරක්ෂණය කිරීමට නියෝග කළේය.
උරුමය
තුන්වන විජයබාහු රජුගේ වසර හතරක රාජ්ය කාලයෙන් පසු ක්රිස්තු වර්ෂ 1236 දී දඹදෙනි රාජධානියේ බලයට පත් වූයේ ඔහුගේ වැඩිමහල් පුත් දෙවන පරාක්රමබාහු රජතුමාය.
ජනප්රිය සංස්කෘතිය තුළ
2025 වසරේ සෝමරත්න දිසානායක අධ්යක්ෂණය කළ ‘සිරි පැරකුම්’ චිත්රපටයේ පාලිත සිල්වා තුන්වන විජයබාහුගේ චරිතයට පණ පෙවීය.