සිරිමේඝවණ්ණ රජ (කිත්සිරිමෙවන්)
සිරිමේඝවණ්ණ රජු, පොදුවේ කිත්සිරිමෙවන් රජු ලෙසද හැඳින්වෙන අතර, සිව්වන සියවසේ මුල් භාගයේදී ශ්රී ලංකාවේ අනුරාධපුර රාජධානිය පාලනය කළ කැපී පෙනෙන පාලකයෙකි. ක්රි.ව. 304 සිට 332 දක්වා ඔහුගේ රාජ්ය සමය දිවයිනේ ආගමික, ආර්ථික හා සමාජීය ක්ෂේත්රයන්ට වැදගත් සන්ධිස්ථාන කිහිපයක් සනිටුහන් කළේය. මහාසෙන් රජුගේ පුත්රයා වන ඔහු, පියාගේ ඇතැම් මතභේදාත්මක ක්රියාකාරකම් නිවැරදි කරමින් බුදුදහම හා ජන ජීවිතය පෝෂණය කිරීමට මහත් කැපවීමකින් කටයුතු කළේය.
දළදා වහන්සේගේ වැඩමවීම සහ දළදා පෙරහැර ආරම්භය
සිරිමේඝවණ්ණ රජුගේ පාලන සමයේ වඩාත්ම වැදගත් සිදුවීමක් වන්නේ බුදුන් වහන්සේගේ ශ්රී දළදා වහන්සේ ශ්රී ලංකාවට වැඩමවීමයි. ක්රි.ව. 310 දී පමණ ඉන්දියාවේ කාලිංගයෙන් වැඩමවූ දළදා වහන්සේ පිළිගෙන, ඔහු විසින් ඉතා භක්තියෙන් යුතුව මහත් උත්සවශ්රීයෙන් පිළිගන්නා ලදී. දළදා වහන්සේ මුලින්ම තැන්පත් කරනු ලැබුවේ එකල “මේඝගිරි විහාරය” ලෙස හැඳින්වූ අද ඉසුරුමුණි විහාරයේ ය. එතැන් පටන්, වාර්ෂිකව දළදා පෙරහැර පැවැත්වීමේ සම්ප්රදාය ආරම්භ වූයේ සිරිමේඝවණ්ණ රජුගේ අනුග්රහයෙනි. මෙය ශ්රී ලාංකේය බුදුදහමේ සහ සංස්කෘතියේ අතිශය වැදගත් සන්ධිස්ථානයක් ලෙස සැලකේ.
ආගමික ප්රතිසංස්කරණ සහ විහාර ඉදිකිරීම්
සිරිමේඝවණ්ණ රජුගේ පාලන සමය ආගමික පුනරුදයක් ලෙස සැලකිය හැකිය. ඔහුගේ පියා වන මහාසෙන් රජු විසින් විනාශ කරන ලද මහාවිහාරය සහ ලෝවාමහාපාය නැවත ප්රතිසංස්කරණය කිරීමට ඔහු කටයුතු කළේය. මෙම ක්රියාවෙන් බුදුදහම කෙරෙහි ඔහුගේ ගැඹුරු භක්තිය හා කැපවීම විදහා දැක්වීය.
මීට අමතරව, ඔහු තවත් ආගමික ඉදිකිරීම් කිහිපයකට ද අනුග්රහය දැක්වීය:
- එගොඩ කැලණිය විහාරය: ජලසාටිකා ධාතූන් වහන්සේ (බුදුන් වහන්සේගේ නානකඩය) තැන්පත් කරවීම සඳහා මෙම විහාරය කරවන ලදී. මෙහි සිරිපතුලක් ද තැන්පත් කර ඇත.
- වැල්බෝධිය: භාවනා කටයුතු සඳහා විශේෂිත වූ ස්ථානයකි.
- අරියවංස සූත්රදේශනාව: ඔහු වැඩිම පිරිසක් සෝවාන් වූ අරියවංස සූත්ර දේශනාව පැවැත්වීමට අනුග්රහය දැක්වීය.
තෝනිගල සෙල්ලිපිය සහ පුරාණ බැංකු ක්රමය
සිරිමේඝවණ්ණ රජුගේ පාලන සමයේ තවත් සුවිශේෂී ලක්ෂණයක් වන්නේ ලෝකයේ පැරණිතම මූල්ය තැන්පතු සහ කළමනාකරණ ක්රමයක් පිළිබඳ තොරතුරු සපයන තෝනිගල සෙල්ලිපියයි. මෙම සෙල්ලිපිය වවුනියාව සහ අනුරාධපුර දිස්ත්රික් මායිමේ කුඩාකච්චකොඩිය ගම්මානයේ පොළෝ මට්ටමේ පිහිටි ගල් තලාවක් මත කොටා ඇත. “තෝනිගල” යන නම ලැබී ඇත්තේ ඒ අසල ඇති ඔරු හැඩැති කුඩා පොකුණු නිසාය (දෙමළ බසින් ‘තෝනි’ යනු ඔරුවයි).
සෙල්ලිපියේ වැදගත්කම: මෙම සෙල්ලිපිය 1886 දී හෙන්රි පාකර් විසින් මුලින්ම වාර්තා කරන ලද අතර, පසුව මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන විසින් 1933 දී කියවා ප්රකාශයට පත් කරන ලදී. අක්ෂර පේළි 17කින් යුත් මෙම ලිපිය පුරාණ බැංකු ක්රමයක් පිළිබඳ ලොව පැරණිතම ලියවිල්ල ලෙස පුරාවිද්යාඥයන් විසින් සලකනු ලබයි.
මූල්ය ක්රමය: සෙල්ලිපියේ “කලහුමනක නියමතන” නම් ආයතනයක් ගැන සඳහන් වේ. එය නවීන බැංකු ක්රමයකට සමාන ලෙස ගනුදෙනුකරුවන්ගෙන් තැන්පතු ලබාගෙන, ඒවා ආයෝජනය කර ලාභ ලබාගත් අතර, එම ලාභයෙන් කොටසක් තැන්පතුකරුවන්ට වාර්ෂික පොලිය ලෙස ගෙවා ඇත. මෙම ක්රමය ක්රියාත්මක වූයේ මුදල්වලින් නොව ධාන්ය වර්ගවලිනි. වී, උඳු සහ මුං ඇට වැනි ධාන්ය තැන්පතු ලෙස තබා ඇත.
සෙල්ලිපියේ සරල තේරුම: සෙල්ලිපියේ සඳහන් වන්නේ, සිරිමේඝවණ්ණ අභය රජුගේ තුන්වන රාජ්ය වර්ෂයේදී, ‘කලහුමනක’ වෙළෙඳ සභාවේ (බැංකුවේ) තැන්පත් කරන ලද ධාන්ය පිළිබඳවය. මෙම තැන්පතු මගින් යහිස පර්වත විහාරයේ (වර්තමාන මඩුකන්ද ශ්රී දළදා විහාරය) අරියවංශ දේශනාව පැවැත්වීම සඳහා භික්ෂූන් වහන්සේලාට සිව්පසය සැපයීමට පොලී ආදායම යොදාගෙන ඇත. නිදසුනක් ලෙස, වී අමුණු 50ක් තැන්පත් කළ විට, මහ, යල සහ මැද කන්න තුනේ පොලිය ලෙස වී අමුණු 25ක් ලැබී ඇත. උඳු සහ මුං වැනි ගොඩ ගොවිතැන් සඳහා වාර්ෂික පොලී අනුපාතය 25%ක් (තැන්පත් කළ ධාන්යවලින් 1/4ක්) විය. මෙය භාණ්ඩ හුවමාරු යුගයේදී විහාර නඩත්තු කිරීම සඳහා අනුගමනය කරන ලද අද්විතීය ආර්ථික ක්රමයක් පෙන්නුම් කරයි.
උරුමය
සිරිමේඝවණ්ණ රජුගේ පාලන සමය ශ්රී ලංකාවේ ඉතිහාසයේ ස්වර්ණමය යුගයක් ලෙස සැලකිය හැකිය. දළදා වහන්සේ වැඩමවීම, දළදා පෙරහැර ආරම්භය, විහාර ප්රතිසංස්කරණ සහ තෝනිගල සෙල්ලිපිය වැනි සුවිශේෂී දායකත්වයන් මගින් ඔහු මෙරට ආගමික හා සංස්කෘතික අනන්යතාව තහවුරු කළේය. ඔහුගේ ක්රියාකාරකම් මගින් පුරාණ ලංකාවේ ආගමික භක්තිය, ආර්ථික බුද්ධිය සහ රාජ්ය පාලන හැකියාව මැනවින් විදහා දක්වයි.