කාවන්තිස්ස රජතුමා
කාවන්තිස්ස රජු (කාකවණ්න තිස්ස ලෙසද හැඳින්වේ) යනු ශ්රී ලංකාවේ පැරණි රුහුණු රාජධානිය තුල රජකම් කල ශ්රේෂ්ඨ සිංහල රජ කෙනෙකි. සිංහලේ මහා රජු ලෙස සැලකෙන දුටුගැමුණු රජුගේ පියාණන් ලෙසත්, ද්රවිඩ පාලක එළාර පරාජය කිරීම සඳහා අවශ්ය මූලික අඩිතාලම සැකසූ රජු ලෙසත් මොහු ඉතිහාසයේ වැදගත් ස්ථානයක් ගනියි.
පවුල් පසුබිම හා මුල් අවධිය
කාවන්තිස්ස රජු දේවානම්පියතිස්ස රජුගේ බාල සහෝදරයෙකු වූ මහානාග රජගේ මුණුපුරෙකු වෙයි. මෙම සම්බන්ධය රුහුණු රාජධානියේ රාජකීය පෙළපත සමඟ ඔහුගේ සමීප සම්බන්ධතාවය විදහා දක්වයි. ඔහු සිංහල රාජකීය පරම්පරාවට අයත් වූ අතර රුහුණේ ස්වදේශික පාලනය තහවුරු කිරීමට කටයුතු කළේය.
කාවන්තිස්ස රජතුමන් හට ප්රධාන වශයෙන් විවාහ දෙකක් තිබූ බව පැවසේ. පළමු විවාහයෙන් දිඝභය නම් පුතෙකුද සිටි අතර, පසුව විහාර මහා දේවියට දාව දුටුගැමුණු හා තිස්ස යන තවත් පුතුන් දෙදෙනෙක්ද විය. දුටුගැමුණු කුමරු පසුකලෙක ශ්රී ලංකාවේ ඉතිහාසයේ අතිශයින්ම වැදගත් භූමිකාවක් ඉටු කළේය.
රුහුණු රාජධානියේ පාලනය
කාවන්තිස්ස රජු රුහුණු ප්රදේශය පාලනය කරන සමයේදී අනුරාධපුර රාජධානියේ පාලනය ද්රවිඩ පාලකයෙකු වූ ඒළාර රජු අත පැවතිණි. මෙම කාලය ශ්රී ලංකා ඉතිහාසයේ අභියෝගාත්මක සමයක් විය. උතුරේ ද්රවිඩ ආක්රමණිකයන්ගෙන් තර්ජනයක් එල්ල වෙමින් තිබූ අතර, කාවන්තිස්ස රජුගේ ප්රධාන කාර්යභාරය වූයේ රුහුණු රාජධානිය ශක්තිමත් කර සිංහල අනන්යතාවය රැක ගැනීමයි.
එළාර පරාජය සඳහා අඩිතාලම
සිංහල රාජධානිය එක්සේසත් කිරීමේ සහ ද්රවිඩ පාලනයෙන් මුදා ගැනීමේ මහා මෙහෙයුම සඳහා කාවන්තිස්ස රජු විසින් මුල් අඩිතාලම සැකසීය. ඔහු සෘජුවම එළාරට එරෙහිව සටන් නොකළද, තම පුතුන්ට (විශේෂයෙන් දුටුගැමුණු කුමරුට) අනාගතයේදී උතුරේ සටනට මුහුණ දීමට අවශ්ය සම්පත්, හමුදා ශක්තිය සහ මූලික සැලසුම් සකස් කළේය. මෙම දුරදර්ශී ක්රියාමාර්ගය පසුකාලීනව දුටුගැමුණු රජුට එළාර පරාජය කර ශ්රී ලංකාව එක්සේසත් කිරීමට මහත් පිටිවහලක් විය.
මහාවංශය සහ ඓතිහාසික වැදගත්කම
ලංකාවේ ප්රධාන වංශකථාවක් වන මහාවංශය තුල කාවන්තිස්ස රජු පිළිබඳව වැඩි සැළකිල්ලක් නොදක්වන බව සඳහන් වේ. කෙසේ වෙතත්, ඔහුගේ පුත් දුටුගැමුණු රජුගේ අතිමහත් කීර්තිය නිසාත්, සිංහල දේශපාලන සහ ආගමික ඉතිහාසයේ ඔහු ඉටු කළ පදනම් භූමිකාව නිසාත්, කාවන්තිස්ස රජු ශ්රී ලංකා ඉතිහාසයේ අමතක නොවන රජ කෙනෙකි. ඔහු සිංහල ජාතියේ ස්වාධීනත්වය සඳහා අනාගත සටන් සඳහා වේදිකාව සකස් කළ රජු ලෙස සදහටම සිහිපත් වනු ඇත.