කාලිංග මාඝ රජු: ක්රෑර පාලකයෙකුගේ උරුමය
කාලිංග මාඝ, ක්රෑර මාඝ ලෙසින්ද හැඳින්වෙන, ක්රි.ව. 1215 සිට 1255 දක්වා ශ්රී ලංකාවේ පාලනය ගෙනගිය මධ්යතන යුගයේ රජෙකි. ඔහු ප්රාථමික වශයෙන් සිහියට නැගෙන්නේ ඔහුගේ ක්රෑර හා පීඩාකාරී පාලනය නිසාවෙනි. නැගෙනහිර ඉන්දියාවේ කාලිංග ප්රදේශයෙන් පැමිණි මාඝ, 1215 දී දිවයින ආක්රමණය කර පරාක්රම පාණ්ඩ්ය සිහසුනෙන් පහ කළේය.
ආක්රමණය සහ පාලනයේ ස්වභාවය
මාඝගේ ආක්රමණය ශ්රී ලංකා ඉතිහාසයේ වැදගත් සන්ධිස්ථානයක් සනිටුහන් කළේය. ඔහුගේ පීඩාකාරී පාලනය හේතුවෙන්, දේශීය සිංහලයන් විශාල වශයෙන් ශ්රී ලංකාවේ දකුණු හා බටහිර ප්රදේශයන්ටද, රට අභ්යන්තරයෙහි මධ්ය කඳුකරයටද සංක්රමණය වූහ. රජරට නමින් හැඳින්වුණු පුරාණ උතුරු ප්රදේශයේ බලය ලබා ගත් අවසාන රජු මාඝ වන අතර, උතුරේ සිංහල බලය විනාශ කිරීමට ඔහු දැරූ උත්සාහය කෙතරම් ප්රබල වීද යත්, ඉන් පසු රජරටින් බලයට පත් වූ සෑම සිංහල රාජ්යවංශයක්ම පැවතුනේ ප්රධාන වශයෙන් දිවයිනේ දකුණු දිශාවේය.
රජරට විනාශය සහ බලය මාරුවීම
මාඝගේ ආක්රමණය, ඒ වන විට දිවයිනේ පාලන බලයේ හදවත බඳු වූ රජරට රාජධානියට විශාල විනාශයක් ගෙන ආවේය. පුරාණ රජදරුවන් විසින් නිර්මාණය කරන ලද මහා නගර වනයට බිලි වූ අතර, ඒවා පසුව සොයා ගන්නා ලද්දේ 19 වන ශත වර්ෂයේදීය. දේශීය පාලන බලය ඉන් පසු කැලිඩොස්කෝපයක දර්ශන මාරුවන පරිද්දෙන් දකුණට සහ ලංකාවේ මධ්යම පළාත්වලට මාරු විය. උතුරු ප්රදේශය අවසානයේ යාපනය රාජධානිය ලෙස විකාශනය වුවද, 1619 දී පෘතුග්රීසීන් විසින් එය යටත් කරගන්නා ලදී.
සමාජ හා දේශපාලනික බලපෑම්
පුරාණයේ සිට ශ්රී ලංකාව රජරට, දක්ඛිණ දේශය සහ රුහුණ ලෙස බෙදී තිබූ අතර, පසුව ඒවා රජරට - පතිතදේශ, දක්ඛිණ දේශය - මායා රට ලෙස වෙනස් විය. එහෙත් මාඝගේ ආක්රමණයෙන් පසු මෙම භාවිතාවන් අභාවයට ගොස්, භූගෝලීය වශයෙන් කුඩා වූ, යාපහුව - ගම්පොල වැනි ආරක්ෂිත බලකොටු නගර කේන්ද්ර කොට ගත් රාජධානි බිහි විය. සීතාවක වැනි රාජ්යයන්ද කෙටි කාලයකට පමණක් සීමා විය.
මාඝගේ ආක්රමණයේ අමිහිරි මතක සටහන් නිසා සිංහලයන් සහ දකුණු ඉන්දීය චෝල, කේරළ සහ පාණ්ඩ්යයන් අතර කලින් තිබූ කිට්ටු සම්බන්ධතාවයන් පළුදු විය. අතීතයේ ඉන්දියාවේ සහ ලංකාවේ ශාඛාවන් අතර ඇති වූ පෘථුල විවාහ සම්බන්ධතා සමග රජරට උසස් පවුල් රාජකීය සම්බන්ධයක් සහිත වූ අතර, මධ්යකාලීන රාජ්ය පවුල් වර්තමානයේ භාවිතා වන අර්ථයෙන්ම විශිෂ්ට සිංහලයෝ වූහ. කෙසේ වෙතත්, ශ්රී ලංකා දේශපාලනයේ දකුණු ඉන්දීය බලපෑම මුළුමනින්ම නැති වී ගිය බවක් එයින් අදහස් නොකෙරේ; නුවර නායක්කර් රජ පරපුර ඊට සාක්ෂි වේ. එහෙත්, මෞර්ය සහ ලම්බකර්ණ වැනි ඉන්දු-ලංකා ශ්රේෂ්ඨ වංශවල යුගය මෙයින් අවසන් විය.
උරුමය
මාඝගේ ආක්රමණයට පෙර සිටම ශ්රී ලංකාවේ දේශීය පාලන බලය ක්රමයෙන් පිරිහෙමින් තිබුණි. එකී ආක්රමණයෙන් පසුවද ශත වර්ෂ තුනක පමණ කාලයක් රට අරාජිකව මෙන් පැවැතුණේය. ශ්රී ලංකාවේ මෙම ඓතිහාසික යුගය අවසන් වන්නේ යුරෝපීය අධිරාජ්යවාදීන්ගේ පැමිණීමත් සමග වන අතර, ඔවුන් පසුව දකුණු ඉන්දියාවේ මහා අධිරාජ්යය ද, ලංකාවේ තිබුණු රාජ්යයන් ද තම අණසකට යටත් කර ගත්හ.